5 cách để dịch tin tức báo chí sang tiếng Anh hay hơn

Làm thế nào để dịch tự nhiên, ngắn gọn, dễ hiểu các tin tức báo chí

Sau kinh nghiệm gần hai năm dịch tin tức từ Việt sang Anh và những bài học biên phiên dịch mình có từ giảng đường đại học, dưới đây là kinh nghiệm mình đúc rút để dịch từ tiếng Việt sang tiếng Anh hay hơn.

Bài viết này mình sẽ không hướng dẫn kỹ thuật dịch thuật (có thể ở một bài viết khác), mà sẽ tổng hợp những lưu ý cơ bản hay những cách làm mình thấy hữu ích trong quá trình biên dịch. Những lưu ý này mình tin cũng có thể áp dụng trong việc dịch thuật các loại văn bản khác, giúp bản dịch của bạn tự nhiên, gãy gọn và trở nên hay hơn.

1. Dịch theo ý của câu thay vì dịch sát từ

Khả năng hiểu nội dung tin rất quan trọng. Hiểu nghĩa của văn bản đích giúp bạn biết chính xác tác giả muốn truyền tải điều gì, từ đó dịch trọn vẹn và đầy đủ ý chính của câu sang văn bản nguồn.

Trong tin bài văn hóa bay bổng, không phải cụm từ hoa mỹ nào trong tiếng Việt cũng cần thiết và có ý nghĩa khi dịch sang tiếng Anh. Theo kinh nghiệm của mình các tin kinh tế thường sẽ dịch vì đi thẳng vào vấn đề hơn. Trong khi đó, dịch các tin chính trị của các bác rất là đau đầu vì thường

Trong trường hợp, một câu gồm nhiều từ đồng nghĩa thì không nên phải dịch hết các từ đó sang tiếng Anh, gây rườm rà cho bản dịch.

Ví dụ, mình trích một bài báo về họp Quốc hội

“Đối với những nội dung lớn xin ý kiến tập trung thảo luận tại Kỳ họp thứ 6, trên cơ sở nghiên cứu, thảo luận, trao đổi, rà soát kỹ lưỡng, các cơ quan hữu quan đã thống nhất chỉnh lý, hoàn thiện các nội dung”

Trong trường hợp này, “discussed, debated, and explored” thì chỉ cần chọn một từ là đủ, tránh sử dụng một chuỗi từ đồng nghĩa.

2. Dùng câu đơn, tránh dùng câu ghép, câu phức

Trong đoạn văn dùng nhiều câu ghép, đặc biệt là các tin bài chính trị về công điện, chỉ đạo của các bác lãnh đạo, thì người dịch tin sẽ cần phải chẻ nhỏ ý của câu và viết lại thành các câu đơn. Điều này đảm bảo câu gãy gọn và dễ hiểu.

Đặc biệt trong truyền hình, khán giả chỉ có thể nghe một lần, không thể chủ động đọc lại phần chưa hiểu như trên báo giấy. Vì vậy câu đơn, ngắn gọn là ưu tiên của báo hình.

VD: Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển văn hoá giai đoạn 2025-2035 đang nhận được sự quan tâm đóng góp của các bộ ngành, địa phương để hoàn thiện, trình Quốc hội trong kỳ họp lần thứ 7.

Dịch: The authorities have focused on and developed the national target program on cultural development for 2025-2035. The program is expected to be submitted to the National Assembly in the legislative body’s 7th session.

❗ Đừng dịch câu này word-by-word sang tiếng Việt. ”Trên cơ sở này, Trung ương yêu cầu các Tiểu ban cần khẩn trương, nghiêm túc tiếp thu ý kiến của Hội nghị, hoàn thiện các Đề cương, bảo đảm sự thống nhất giữa các báo cáo, nhất là về chủ đề, quan điểm, tư tưởng chỉ đạo và mục tiêu tổng quát; trên cơ sở đó sớm bắt tay xây dựng dự thảo các văn kiện theo kế hoạch đã đề ra; trình bày ngắn gọn, súc tích, rõ ràng, dễ hiểu, dễ nhớ, dễ thực hiện.”

3. Tra và dùng đúng các cụm từ (hay collocation) trong tiếng Anh

Trong khi dịch nên tư duy bằng tiếng Anh thay vì tư duy dịch theo tiếng Việt. Điều này sẽ giúp bạn tìm các kết hợp từ đúng và tự nhiên của ngôn ngữ đích, thay vì dịch thành các cụm từ nghe thật là kì cục.

Ví dụ, trong các tin bài chính trị không khó để bắt gặp cụm “quyết tâm cao” như trong “Chính phủ quyết tâm cao, sát sao chỉ đạo thực hành tiết kiệm, chống lãng phí”. Vậy chúng ta có nên dịch sát tiếng Việt sang tiếng Anh thành “high determination” hay không?

Mỗi khi không chắc chắn, mình sẽ tra lại từ điển. Cách thứ hai mình sử dụng là tra đích xác cụm từ đó trên Google với dấu ngoặc kép. Nếu Google trả ra nhiều bài viết tiếng Anh với cụm từ đó thì mình sẽ sử dụng. Còn nếu mình chỉ thấy nó xuất hiện trên các bài báo phiên bản tiếng Anh từ báo tiếng Việt, thì nhiều khả năng đó là cụm từ chưa đúng

Như bạn có thể thấy, “quyết tâm cao” nên được dịch là “strong determination” thay vì “high determination” theo tư duy dịch từ tiếng Việt.

Một vài đường link hữu ích gửi bạn:

Thesaurus - tìm từ thay thế trong trường hợp bạn thấy mình đang liên tục dùng một từ

Reverse thesaurus - tìm từ bạn cần bằng cách miêu tả từ đó

Words-to-use - nhóm các từ liên quan theo chủ đề và chức năng của từ

Ozdic - tìm collocation của từ

4. Hạn chế dùng động từ tobe, giới từ

Thay vì dùng động từ tobe, mình luôn ưu tiên tìm các động từ trong collocation của từ.

Ví dụ: Chăm là một dân tộc có truyền thống giao thương và thương mại phát triển khá sớm.

Thay vì: Cham is an ethnic group with a tradition of trade and commerce that developed quite early.

Mình lựa chọn dịch:

The Cham are an ethnic group upholding an early-developed tradition of trade and commerce.

Ví dụ 2: Người Chăm có cái nhìn hướng biển dù nền văn hóa của họ là nền văn hóa đa sắc thái, song vượt trội là sắc thái biển.

Mình lựa chọn dịch: “the maritime aspect held a prominent foremost position” thay vì đơn giản dùng động từ tobe “the maritime aspect is dominant”

5. Loại bỏ từ thừa

Sử dụng sở hữu cách ‘s thay vì “of the” khi có thể. Ví dụ: “Government’s strong determination” thay vì “…shows the strong determination of the Government”

Sử dụng globally, internationally, worldwide thay vì “in the world”

Rút gọn các từ dài: mid of June → mid-June

a record of highest temperature → record-high temperature

tradition that early developed → early-developed tradition

raising people's awareness of protecting the ozone layer → of ozone layer protection

Loại bỏ các từ thừa thãi: in life, in the fields of agricultural, in the process of, still remain/retain, land of Ha Giang (bác hiệu đính ngôn ngữ cơ quan mình bảo nghe như một đoạn văn từ Chúa nhẫn "Bilbo Baggins trekked through the Land of Mordor”)

Trên đây là một vài kinh nghiệm biên dịch tin tức mình đúc rút được. Mình sẽ còn tiếp tục cập nhật nội dung và thêm hình ảnh cho bài viết trong thời gian tới.

Mình tin có rất nhiều bạn đọc tài giỏi trong dịch thuật, rất mong được lắng nghe chia sẻ hay góp ý của bạn dưới bình luận.

—-

#WOTN #Vietdeuvahay #Week5

Bài viết thuộc thử thách Viết Đều và Hay của Writing On The Net Alumni.